Trafo Tesisleri
Trafo Nedir?
Trafo, elektrik enerjisini bir elektrik devresinden başka bir devreye veya birden çok devreye aktaran pasif bir bileşendir. ‘Transformatör’ sözcüğünün kısaltması olarak kullanılır. Transformer kelimesinin Türkçe anlamı “dönüştürücü”dür. İsminden de anlaşılacağı üzere trafolar elektrik enerjisinin niceliklerini istenilen değere dönüştürmeye yarar.
Trafolar gerilim seviyesini frekans değiştirmeden manyetik indüksiyon yolu ile dönüştürmek için kullanılan devre elemanlarıdır. Trafo yan yana duran demirler üzerine sarılmış iki bobinden oluşmaktadır. Trafolar yaygın olarak, elektrik gücü uygulamalarında yüksek akımda (bir yükseltici trafo) düşük AC voltajlarını artırmak veya düşük akımda (bir düşürücü trafo) yüksek AC voltajlarını azaltmak ve sinyal işleme devrelerinin aşamalarını birleştirmek için kullanılır.
Trafo Merkezi Nedir?
Trafo merkezleri bir veya daha fazla yüksek gerilim enerji nakil hatlarından elektrik enerjisini alarak, orta gerilim ve alçak gerilim ile abonelerin fiderlerine dağıtan cihazların tesis edildiği yerlere denir. Trafo merkezleri gerilimlerin büyüklüğü sebebiyle açık havada bir sahada yerleştirilir. Elektrik enerjisi santrallerde üretildikten sonra aboneler ulaşana kadar değişik işlemlerden geçer. İlk önce santral çıkışında elektrik enerjisinin gerilimi yükseltilir. Böylece iletim yüksek gerilimle yapılmış olur.
Şehir ve kasabaların girişinde YG düşürülerek orta gerilim haline getirilir. Son olarak da OG dağıtım trafoları yardımıyla alçak gerilime çevrilir. İşte bu işlemler yerine getirilirken değişik büyüklükte ve özellikle trafolar kullanılabilir. Bu trafolar ve yardımcı elemanların yerleştiği yerlere trafo merkezleri denir. Elektrik enerjisinin üretimden iletim sistemine (enterkonnekte sistem) aktarılması ve iletim sisteminden dağıtım şebekesine bağlantı noktasında yer alan trafo merkezleri (diğer adıyla şalt sahaları) gelişmişliğin simgesi olan “elektrik enerjisi arz güvenirliği” açısından hayati öneme sahip tesislerdir.
Trafo Merkezi Ne İşe Yarar?
Trafolar, genellikle enerji iletiminde ve dağıtımından kullanılan makinalardır.220 voltluk elektrik enerjisini 12 volta ya da daha alt değere çevirmek için kullanılır. Elektriğin üretim noktasından tüketim noktasına kadar olan “seyahatinde” kayıpları azaltmak maksadıyla elektriğin üretildiği yerlerde elektrik gerilimini önce Yükseltici Trafo Merkezlerinde yükseltmeye, sonra İndirici Trafo Merkezlerinde (İTM) istenilen seviyeye düşürmeye yarar.
Trafonun kullanım amaçlarından biri voltaj ya da akımı indirmek ya da yükseltmek içindir. Akımın düşürülmesiyle hatlarda kullanılan iletkenlerin kesitleri de küçülmüş olur. Bu küçülme sayesinde kayıplar azalır ve iletken maliyeti de otomatik olarak düşmüş olur. Trafo merkezi, tüketim yerinde elektriğin gerilimi kademeli olarak düşürülür. Tek fazlı sistemlerde 220 volt, 3 fazda ise 380 volt olarak kullanılır. Elektrik gerilimlerinin dengelendiği trafolar güvenlik sebebiyle izole edilmelidir.
Trafo Merkezi Nasıl İşletilir?
Enerjinin iletim aşamasından başlayarak dağıtımına kadar geçildiği yer olan trafo merkezleri kendi içinde bir işletme sistemine sahiptir. Bir trafo merkezi pek çok yapının enerji odasıdır. Herhangi bir elektrik kesintisi durumunda beslenmesi gereken yük başka merkezden beslenmeye başlanır. Trafo merkezlerinin arızalanması esnasında Ring Sistemi devreye girer.
Ring sistemi, enerjinin devamlılığını sağlamak için yapılmaktadır. Bu noktada enerjisini verdiğiniz yükten sorumlu olan trafo merkezi arızalanırsa, enerjinin kesintiye uğramaması için sistem içerisindeki diğer trafo merkezi bağlanarak devamlılık sağlanır. Sorun giderilinceye kadar yük diğer merkezlerden ring şebeke ile beslenir.
Orta gerilim şebekelerinin pek çoğu ring sistemi ile işletilir. Ring panosunun giriş çıkışında gerilim trafosu bulunur. Ringlerin amacından dolayı diğer panolarda tek gerilim trafosu vardır. İlk gerilim trafoları ringe giren gerilimi ölçer, ikinci gerilim trafo ise ringler arasında gerilimin varlığını ölçer. Bu sayede baraların arasında kesicinin açılıp, açılmayacağı belirlenmiş olur.